گچ ساختمانى از پختن و آسیاب کردن سنگ گچ به دست مى‌آید. سنگ گچ کانى کلسیم دارى (کلسیم سولفات آب دار) است که در طبیعت، به وفور و تقریباً در تمام نقاط ایران یافت مى‌شود. سنگ گچ از سنگ‌هاى رسوبى با درجه‌ى سختى ٢ است که به دلیل میل ترکیبى شدید به طور خالص یافت نمى‌شود و بیشتر به صورت مخلوط با آهک و خاک رس یا ترکیب با کربن یا اکسیدهاى آهن یافت مى‌شود. سنگ گچ‌هاى خالص سفید رنگ‌اند.
فرآورى گچ
فرآورى یا پخت گچ، تبخیر همه‌ى آب شیمیایى یا بخشى از آب شیمیایى کلسیم سولفات آبدار است. سنگ گچ در گرماى کم پخته مى‌شود و جنس آن به گرماى پختنش بستگى دارد. فعل و انفعالات پخت گچ در کوره به شرح زیر است.
آب شیمیایى سنگ گچ از ۱۰۷ درجه سانتیگراد به بالا کم کم تبخیر مى‌شود و در گرماى ۱۸۰ درجه به کلسیم سولفات با ۰/۵ مولکول آب تبدیل مى‌شود. گرد گچ معمولى به سرعت با آب ترکیب مى‌شود و تاب آن از تاب سنگ گچ کمتر است.
اگر گرماى آن به ۳۰۰ درجه سانتیگراد گچ خشک یا تشنه یعنى کلسیم سولفات بدون آب شیمیایى به دست می‌آید. گرد این گچ به اندازه‌اى میل ترکیب با آب دارد که بخار هوا را مى‌گیرد و به سنگ گچ تبدیل مى‌شود.
سنگ گچ در دماى ۳۲۰ – ۳۰۰ درجه سانتیگراد مى‌سوزد و میل به ترکیب با آب را از دست مى‌دهد. براى آن که پودرش با آب ترکیب شود زاج سفید یا سولفات روى یا سدیم سولفات به میزان نیم تا دو درصد وزنش به آن مى‌زنند یا گرد گچ، گرد آهک یا گرد سیمان به میزان سه تا پنج درصد وزنش به آن اضافه مى‌کنند.
انواع کوره‌هاى گچ پزى
کوره‌هاى چاهى یا تنوره‌اى
این نوع کوره‌ها قدیمى‌ترین نوع کوره‌هاى گچ پزى محسوب مى‌شوند. سنگ گچ را در آن مى‌چینند و تون کوره را آتش مى‌کنند تا گچ بپزد. به دلیل این که حرارت کوره قابل کنترل نیست، همه نوع گچ ساختمانى از معمولى تا تشنه (انیدریت)، سوخته و سنگ گچ تجزیه شده در آن یافت مى‌شود.
پانلهای گچی خشک بعنوان یک ماده سبک در اجرای دیوارهای داخلی ساختمانها بخصوص ساختمانهای بلند استفاده می‌شود. مفهوم ساختار پانل گچی خشک عبارتست از صفحات روکش دار گچی که از نظر بافت جزو خانواده تولیدات پانلهای ترکیبی است.
ساختار دیوار گچی فوم دار
این ساختارشامل گچ (دارای خواص شیمیائی مخصوص با مقاومت مناسب در برابر آتش‌سوزی) که بین دو لایه از ورقهای مقوائی مخصوص قرار می‌گیرد می‌باشد.
ورق روئی برای اجرای انواع مختلف پوشش نهائی شامل: (بتونه کاری، رنگ آمیزی، کاغذ دیواری و...) و یک ورق قوی بعنوان لایه زیرین استفاده می‌شود. این نوع ساختار خشک با مقاومت خوب و مناسب در مقابل آتش‌سوزی و قابل نصب بر روی زیر سازی چوبی، پروفیلهای فلزی (گالوانیزه) و دیوارهای معمولی می‌باشد. این سیستم طوری طراحی شده تا با پوشش مناسب در درزهای اتصال به یک سیستم یکپارچه تبدیل گردد. با استفاده از این سیستم علاوه بر کاهش بار مرده ساختمان اثرات تخریبی حاصل از نیروی زلزله بر ساختمان کاهش یافته و از خسارتهای جانی زیاد در زمان وقوع زلزله جلوگیری می‌شود. طراحان و مهندسین ترکیه پس از زلزله سنگین کوشیلی Kocaili و خسارات سنگین و تخریب بسیاری از ساختمان ها و کشته شدن بسیاری از مردم، کلیه ساختمان های جدید را با این سیستم اجرا می‌نمایند. در این کشور میزان استفاده از این پانل ها به حدود ۱۰ برابر گذشته افزایش یافته است. در ایران طبق آئین نامة ۲۸۰۰، سبک سازی تا مرحله ای صورت می‌گیرد که ممان مقاوم واژگونی به ممان محرک از ۱/۷۵ کمتر نشود.
دیوار های پیش ساخته سبک ساده تری نصب به گچ برگ (صفحات روکشدار گچی) می باشد که دیگر بر روی صفحه کاغذی یا مقوایی وجود ندارد و گچ در کارخانه پس از ترکیب با آب درون قالب هایی ریخته شده و پس از مدتی از قالب خارج آماده ارسال می شود. از ویژگی های دیوار گچی پیش ساخته ، بلوک گچی سرعت اجرای آن در ساختمان است که نسبت به گچ کاری به صورت سنتی بالا تر می باشد.
بلوک گچی در کارخانه گچ از مخلوط آب و گچ که اندازه دهانه های گچ آن نسبت به گچ معمولی ساختمانی ریز تر استتولید می شود . اندازه ترجیحی ای بلوک به طول 666 و عرض 500 میلیمتر می باشد. بلوک گچی پیش ساخته دارای سطح موازی "صاف و EN های گچی پیش ساخته بر اساس استاندارد 128589 موازی همدیگر هستند که دارای فاق و زبانه بوده و به راحتی در هم قرار می گیرند.
گچ همواره توسط بشر در فن ساختمان سازی مورد استفاده قرار گرفته است. گروه های باستان شناسی قدمت استفاده از گچ را در معماری و طرح های تزئینی به ۷۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح نسبت داده اند. امروزه گچ همچنان به علت ویژگیهای مختلف چون شکل پذیری، مقاومت، فراوانی و دارا بودن مزایای دیگر، با استفاده از ماشین آلات مدرن، تهیه و موارد استفاده فراوانی در صنعت ساختمان دارد. علاوه بر استفاده از گچ برای مصارف تزئینی و یا به عنوان روکش نهایی دیوار های داخلی (به منظور ایجاد یک سطح کاملاً صیقلی)، کشور های مترقی استفاده مهم تری را برای این طبیعی به وجود آورده اند و آن استفاده از سقف های کاذب گچی و پانل های گچی جدا ساز برای چیدن کلیه دیواره های داخلی ساختمان می باشد. ادامه مطلب ...
اجزای اصلی به کا رفته در سقف های تیرچه و بلوک ، به شرح زیر میباشند :
• بلوک سقفی
• تیرچه
• میلگرد منفی و افت و میلگرد حرارتی
• بتن پوششی ( درجا )
که نقش هریک از این اجزا در مراحل دو گانه باربری ، یعنی مرحله حمل و نقل تیرچه و اجرای سقف و مرحله بهره برداری را در ادامه مطلب به ترتیب شرح خواهیم داد , ولی قبل از آشنایی با اجزا سقف بهتر است بدانیم که سقف اجرا شده با تیرچه و بلوک از انواع سقف های با پشت بند ( تیرک دار ) بتنی است که تحمل فشار به بتن بالایی با ضخامت حداقل پنج سانتیمتر واگذار می گردد و کشش توسط میلگردهای کششی تیرچه ( میلگردهای تحتانی تیرچه ) تحمل می شود. بتن بالایی همچنین ، همانند یک دال نازک با دهانه ای برابر فاصله دو تیرچه ، خمش موضعی را در محل بین دو تیرچه تحمل می کند.
در این نوع سقف ، تیرچه ها به فاصله حداکثر 70cm ( محور تا محور ) کنار هم و در امتداد دهانه کوتاهتر سقف قرار می گیرند و با بتن پوششی که در محل ریخته می شود و ضخامت آن حداقل پنج سانتیمتر است ، تیرهای T شکل چسبیده و مجاور هم را تشکیل می دهند. برای پرکردن فاصله تیرچه ها ، از عناصر گوناگون ، مانند آجرهای توخالی ، بلوکهای بتنی و حتی پلاستیک و چیزهای دیگر استفاده می شود. این عناصر پرکننده در سقف تحمل نیرو نمی کنند. به شرح زیر میباشند :
• بلوک سقفی
• تیرچه
• میلگرد منفی و افت و میلگرد حرارتی
• بتن پوششی ( درجا ) ادامه مطلب ...
آجر از لحاظ جنس به دو دسته تقسیم می‌شود:
آجرهای فشاری: دلیل نامگذاری این نوع آجر اینست که در ابتدای تولید این نوع آجر خشت آن با دست زده می‌شد و با فشار دستی کارگران خشت زن گوشه‌های قالب به وسیله گل مخصوص پر می‌گردید. ابعاد این نوع آجر ۵×۱۰×۲۰ و یا ۵٫۵×۱۱×۲۲ سانتیمتر می‌باشد.
این نوع آجر برای کلیه کارهای ساختمانی مانند گری چینی، طاق ضربی، دیوارهای حمال و تیغه چینی مناسب است.
آجرهای ماشینی: آجر ماشینی یا آجر سوراخ دار که بر روی سطح بزرگتر آن ۸ یا ۱۰ سوراخ به قطر ۱٫۵ تا ۲ سانتیمتر وجود دارد و در بازار ایران به آجر های هشت یا ده سوراخه ماشینی معروف است.
در استاندارد شماره ۷ موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران این سوراخ ها باید تمام ضخامت آجر را طی نموده و سطح مقطع مجموع سوراخ ها نباید بیشتر از ۲۵ درصد سطح بزرگتر آجر باشد و فاصله سوراخ ها از لبه آجر و همچنین فاصله سوراخ ها از یکدیگر در هر بعد آجر نباید کمتر از۳۰ درصد طول همان بعد باشد.
علت وجود این سوراخ ها اینست که در هنگام دیوار چینی ملات به طور عمودی نیز در آجر نفوذ کرده و باعث استحکام بیشتر دیوار شود.
در ساخت دیوار های حمال به دلیل اینکه می‌توان به وسیله سوراخ های موجود در سطح آجر آنرا با میلگرد مسلح کرد از این نوع آجر استفاده می‌شود. دیوار آجری مسلح برای مقابله با نیروی زلزله ساخته می‌شود.
جنس این نوع آجرها نسبت به آجرهای فشاری بسیار ترد و شکننده بوده و خاصیت مکندگی آن نسبت به آجر فشاری کمتر است. این آجر ها به علت ترد بودن قابل تیشه داری نیستند و همچنین در طاق ضربی استفاده نمی‌شوند بدلیل اینکه خاصیت مکندگی زیادی ندارند و نمی‌توانند به خوبی به ملات بچسبند.
ابعاد این نوع آجر ۵٫۵×۱۱×۲۲ سانتیمتر می‌باشد. اضلاع این نوع آجر گونیا تر بوده و دارای سطوح صافتری نسبت به آجرهای فشاری میباشند.
طبقه بندی از لحاظ رنگ:
در صورت استفاده از آجر در نماچینی رنگ آجر اهمیت پیدا می‌کند. برای استفاده در نماچینی آجرهایی به رنگ های زرد کمرنگ که به آن آجر سفید می‌گویند و زرد پررنگ که به آن آجر بهی می‌گویند و همچنین آجرهایی به رنگ قرمز روشن یا قرمز سیر در بازار وجود دارند.
در حدود سالهای ۱۳۲۰ تا ۱۳۴۰ یک نوع آجر ابلق به رنگ های قرمز و زرد بنام آجر بهمنی به بازار عرضه می‌شد که بوسیله کوره آجرپزی به همین نام تهیه می‌گردید.
ضخامت آجرهای مورد استفاده در نما ممکن است ۳ تا ۴ یا ۵ سانتیمتر باشد ولی دو بعد دیگر این آجر ها مانند آجرهای فشاری یا ماشینی ۱۰×۲۰ می‌باشد.
علت رنگی بودن این آجرها مربوط به طریقه چیدن آجر در کوره و نحوه آتش دادن به آن و کنترل سطوحی که با آتش در تماس مستقیم می‌باشد است و یا مربوط به اکسید فلزاتی است که در مواد اولیه آجر موجود می‌باشد. مانند اکسیدهای مختلف آهن.
برای تهیه مصالح اولیه و همچنین مراحل خشت زنی و خشت خشک کنی آجرهای رنگی دقت و هزینه بیشتری به عمل می‌آید.
مراحل پخت آجر:
تهیه خاک رس- بعمل آوردن خاک-ساختن گل- قالب گیری یا خشت زنی